Pleidooi voor hogere belastingen en hogere lonen

Geschreven op zondag 4 november 2012 in de categorie mening

Ik zou voor België graag hogere belastingen, en hogere lonen zien.

Naar aanleiding van Ford Genk, en vermoedelijk morgen Philips Turnhout, is er veel commotie. Eén van de meest gehoorde uitroepen is dat onze loonkosten te hoog zijn in vergelijking met andere landen.

I call bullshit.

Laat ons onszelf niets wijsmaken. Hoezeer we ook werken aan zowel loonkost als aan loonlasten, we zullen nooit de goedkoopste worden. Niet in Europa, niet in de wereld.
En dat is eigenlijk best ok. Je hoeft niet noodzakelijk te concurreren op prijs. Integendeel: dat soort concurrentie is vaak een race to the bottom - altijd maar goedkoper, en daardoor een aantal andere basiswaarden kwijtspelend. 
Er zijn een hoop andere waarden waarop je kan concurreren: innovatie, kwaliteit, productiviteit, betrouwbaarheid, imago...

Als we toch niet de goedkoopste kunnen zijn, dan kunnen we ons daar maar beter bij neerleggen, spelen op de andere aspecten, en die prijs als geuzennaam aannemen.

"F*ck yeah, in België zijn de lonen en belastingen hoog! Maar we zijn wél de hardwerkendste, rendabelste, vernieuwendste en meeste kwaliteit en duurzaamheid biedende werkkracht in de wereld."

Maar dan moeten we die andere claims wel kunnen waarmaken. En naar mijn gevoel schort het daar momenteel een beetje. Als we als maatschappij eisen dat er hoge lonen en belastingen zijn, en we onszelf daarrond organiseren - dan moeten we ook accepteren dat we aan de andere dingen moeten werken.

Overheid

In eerste instantie ligt hier een zeer belangrijke taak voor de overheid.

Als eerste stap: de tering naar de nering zetten. Het is iets te makkelijk om bij een tekort onmiddellijk naar hogere lasten te grijpen - zonder enige reflectie. Zowel in een bedrijf als in een particulier huishouden getuigt het van goed beheer om zowel de inkomsten als de uitgaven onder de loep te houden. In moeilijker tijden kijk je dan hoe je meer inkomsten kan genereren (harder en meer werken?) én welke uitgaven niet echt nodig zijn en als 'overtollig vet' kunnen geschrapt worden.

Waarom zou een overheid niet aan die regels van goed beheer moeten voldoen?

Begrijp me niet verkeerd - ik ben niet tegen belastingen als inkomstenbron voor een overheid. Integendeel, ik pleit hier zelfs voor hogere belastingen en dus een hoger inkomen voor die overheid.

Alleen: laat ons investeren en niet consumeren.

Ook in mijn bedrijf ga ik er soms van uit dat er in moeilijke tijden meer moet uitgegeven worden. Never waste a good crisis. Dat is juist het moment waarop je moet investeren, om voorsprong uit te bouwen. Maar het gaat hier over investeringen - zaken die op termijn resultaten en rendementen opleveren. In crisistijd snij je in de uitgaven van inkt en papier, ga je slimmer om met verplaatsingen, kijk je waar dubbel gebruik zit. Maar je investeert extra in aankoop van energiezuinige technologie, of in betere marketing.

Dat is voor mij de voorwaarde voor belastingen: verschuiven van overheidsuitgaven van consumptie naar investering. Ik *eis* goede beheerders aan het hoofd van mijn land, die zowel de inkomsten als de uitgaven onder de loep houden. En ze krijgen van mij volmacht om meer uit te geven; ik ben ook bereid om ze daarvoor meer middelen te geven. 
Maar die uitgaven moeten investeringen zijn. Om welvaart uit te bouwen in dit land is er zoveel nodig dat niet door een privésector kan ingevuld worden. Infrastructuur voor mobiliteit, top notch onderwijs, ondersteuning van startende ondernemers, een aangename leefomgeving waar het goed is om wonen zodat mensen met plezier en gemak hun werk kunnen uitoefenen...
Elke euro die een overheid uitgeeft zou zo moeten bekeken worden: leidt dit tot een rimpeleffect van welvaartcreatie, of is dit het equivalent van de toner in onze printer?

Meer belastingen, dus, graag. Voor duurzame investeringsprojecten.

In eigen hart

Maar daarnaast moeten we ook in ons eigen hart durven kijken.

Als wij met onze klanten praten, dan is één van de dingen die we proberen duidelijk te maken de Project Management Triangle. Snel - goedkoop - goed : kies er twee uit. Het is een illusie te denken dat je alle drie tegelijkertijd kan hebben.

Ik heb het gevoel dat we als particulieren in onze maatschappij diezelfde illusie nagestreefd hebben. We willen én hoge lonen én goedkope huizen en auto's én minder werken. Ook hier geldt m.i.: pick two. We kunnen niet verwachten dat de combinatie van hoge lonen, lage productiviteit en verminderde creativiteit en ondernemerschap geen impact heeft in een kleine wereld.

Als we willen dat mondiale bedrijven zoals Ford en Philips hier in België blijven, dan moeten we ze een reden geven. Zoals ik hierboven zei, dat hoeft niet met de laagste lonen of belastingen te zijn. Maar dan moeten we gvd wel zorgen dat we op een aantal van die andere assen uitblinken: stabiliteit, kwaliteit, innovatie, productiviteit. Niemand stelt zich vragen bij Skandinavisch design, of Zwitserse uurwerken - en dat zijn toch niet onmiddellijk landen waar we aan denken bij het begrip 'lage loonkost'?

Als we eerlijk zijn: we zijn een beetje vet geworden. De babyboomers hebben na de oorlog keihard gewerkt om hun levensstandaard op te hijsen; maar de huidige generatie op de arbeidsmarkt is dat vergeten. De Belgen een volk van hardwerkende, productieve, brave, betrouwbare ondernemers en intrapreneurs met een goede talenkennis? Ja, twintig jaar geleden misschien. Ondertussen zijn er hopen nieuwe generaties Chinezen, Brazilianen en Polen opgegroeid die meer honger en goesting hebben. We zijn een beetje de Nokia van de mondiale arbeidsmarkt - terend op successen uit het verleden, en verongelijkt omdat de anderen sneller geëvolueerd zijn.

We hebben hier als maatschappij een belangrijke keuze te maken. Ofwel houden we vast aan onze verworvenheden - ons uitgebreide sociale vangnet, ons brugpensioen, onze dierbare work-life balance - en accepteren we dat we het allemaal samen met iets minder moeten doen. Ofwel gaan we voluit voor die hoge lonen - maar dan moeten we een tandje bijsteken. We moeten terug dat land worden waarbij internationale boardrooms spontaan denken aan productiviteit, of betrouwbaarheid, of kwaliteit, of innovatie.

Dat zal pijn doen, ja. We moeten harder werken. Meer verantwoordelijkheid opnemen. Net dat beetje meer doen om topkwaliteit af te leveren. Iets langer doorzetten in plaats van onmiddellijk op te geven en weg te lopen. Iets meer risico durven nemen en dingen op het spel durven zetten. Een paar keer op onze bek durven gaan, en daarna toch weer doorgaan om tot innovatie te komen.

Naast een persoonlijke verantwoordelijkheid, vraagt dit ook een globale aanpak. Er speelt namelijk iets als Tragedy of the commons: elk systeem dat het gemeenschappelijk belang nastreeft, zal ook incentives creëren om het persoonlijke belang voor te laten gaan. Onze overheid moet iedereen op zijn persoonlijke verantwoordelijkheid wijzen. (Daarom vind ik het idee van de 40-urenweek niet zo slecht: voor velen zal het de facto niet fundamenteel veranderen, maar het geeft een duidelijk signaal over intenties en verantwoordelijkheden.) Daarnaast moet die overheid ook de systemen aanpakken die het ons een beetje té gemakkelijk maken om die gemeenschappelijke verantwoordelijkheid te ontlopen ten voordele van ons persoonlijke gemak.

We hebben gekozen voor een inclusieve maatschappij, waarbij iedereen ondersteuning krijgt als het slechter gaat. We hebben een zeer breed opvangnet gespannen om zeker te zijn dat we niemand achter laten. Da's ok - we moeten dat blijven doen. Liever zo'n maatschappij dan de ieder-voor-zich omgeving van de US. Maar de kost daarvan is dat we in dat brede net ook een paar hangmatten gecreëerd hebben. Laten we investeren in systemen om de échte hulpbehoevenden te onderscheiden van de luxe-hulpbehoevenden.

Liever meer gesubsidëerde crèches dan tijdskredieten voor ouderschapsverlof. Liever meer door de overheid ingerichte opleidingen in knelpuntberoepen dan werkloosheidsuitkeringen. Liever overheidskapitaal als seed money voor het derde idee van een reeds 2x mislukte ondernemer dan een leefloon.

Dat betekent niet dat iedereen moét meegaan in dat hardere werken. Het is perfect ok om vrijwillig minder te gaan werken. Maar het moet duidelijk zijn dat dit op eigen kosten is. Op zich lijkt me dit de logica zelve: minder werken = minder inkomen. Als we blijven de gedachte kweken en voeden dat iemand die minder werkt nog steeds hetzelfde inkomen moet krijgen, dan zijn we ten dode opgeschreven.

(We moeten tegelijk ook dringend werk maken van een correcte valorisering van het vele werk dat waarde creëert in onze maatschappij, maar niet noodzakelijk expliciet verloond wordt. Het vele vrijwilligerswerk, opvoedwerk, verzorgingswerk dat in de rand van onze economie gebeurt levert absoluut ook veel waarde op - maar dat is een ander verhaal.)

Ik pleit voor hogere lonen. Maar we zullen die moeten verdienen, vrees ik.

The Starfish and The Spider

Er is nog een derde idee waarover we ons als maatschappij moeten bezinnen.

We zijn in België zeer afhankelijk geworden van grote multinationale ondernemingen. Je ziet het al aan de media-aandacht: de 10.000 bedreigde jobs rond Ford Genk krijgen massale aandacht, de 1.000 kleine KMO's die verplicht worden om elk gemiddeld 10 mensen te laten gaan duiken nergens op. De impact van die paar grote bedrijven op onze economie is enorm.

Ik raad de beleidsmakers in ons land aan om het boek The Starfish and the Spider te lezen. (Ik weet het. Politici. Een. Boek. Lezen. En hun vorige boek is waarschijnlijk nog niet volledig ingekleurd.) 
Daarin wordt duidelijk gemaakt dat in tijden van verandering een grote centrale kracht minder sterk is dan decentrale kleine cellen. Een les die je als ondernemer ook heel snel leert: het is levensgevaarlijk om een beperkt aantal zeer grote klanten te hebben. Als één van je klanten (om welke reden ook) vertrekt, dan kan dat dodelijk zijn. Beter een gezonde diversificatie in je klantenbestand.

Dat geldt ook voor de economie van een land. In het complexe ecosysteem van bedrijven, werknemers, consumenten, overheden... is iedereen samen nodig om welvaart te creëren. Maar het begin van die ketting van waardecreatie ligt bij de ondernemingen en de ondernemers. Laten we ook daar als maatschappij een duidelijke keuze in maken. We zeggen vaak dat België een KMO-land is, dat we daar sterk in zijn. Put your money where your mouth is. Investeer in nieuwe ondernemingen en in KMO's. Stop met lippendienst te bewijzen aan grote multinationals; stop met fiscale systemen uit te bouwen om dat soort bedrijven ter wille te zijn.

Ja, dit zal pijn doen. Het is inderdaad minder mediageniek om 10.000 kleine ondernemers te steunen dan om 1 grote multinational hier te laten investeren. Het zal pijn doen; misschien zullen een paar van die grote ondernemingen hier hun deuren sluiten als de fiscale EPO-stromen opdrogen. Bijt daardoor. Maak budgetten, focus en mentale bandbreedte vrij om onze lokale KMO's te doen ontstaan, groeien en gedijen. Liever 10.000 niches bezetten waarin we marktleider zijn met een lokale KMO, dan een paar grote wereldbedrijven die ons hier vanuit een wereldhoofdkwartier als een spreadsheet van cijfers zien.

Op die manier zijn we als land ook niet meer zo afhankelijk van een paar sectoren waar het goed of slecht moet gaan. Maar dan moet onze overheid ook een klimaat creëren waarbij ondernemen aantrekkelijk is. En wie weet - dan creëren we op die manier de wereldbedrijven van de toekomst. (Neem bijvoorbeeld de markt van Additive Manufacturing - waar we die voorsprong vanuit België nu al aan het creëren zijn.)

Samen

We hebben hier samen een grote verantwoordelijkheid. Vooruitgaan als maatschappij in een wereld waarbij iedereen achteruit gaat vraagt visie, inspanning en durf.

We zullen allemaal een tandje moeten bijsteken. Visie en durf van de overheid om budgetten te verschuiven van consumptie naar investeringen, en om die investeringen te doen in systemen die lokaal ondernemerschap incuberen, ondersteunen en belonen. Inspanningen van werknemers om de lat voor kwaliteit, duurzaamheid en productiviteit hoger te leggen - of om te accepteren dat tegenover verminderde inspanningen verminderde inkomsten staan. Durf en persoonlijke opoffering van ondernemers om koppig te blijven doorzetten ook als het moeilijk gaat; en de bereidheid om de resultaten daarvan ook te laten doorstromen naar de brede maatschappij (door hun ondernemingen lokaal te houden, of door te investeren in nieuwe, jonge ondernemers en ondernemingen).

Als we dat doen, dan komen er automatisch meer inkomsten - zowel in loon als in belastingen. Win-win-win, lijkt me.

 

(PS: Jawel, ik steun de actie Ik Kom Op Straat. Niet omdat ik pro of contra indexsprongen, btw-verhogingen of lastenverlagingen ben. Wel om het signaal te geven dat we moeten nadenken over manieren om het morgen anders en beter te doen.)

tags:  mening, overheid, belastingen, loon